Theo thông lệ, các gia đình Việt thường tiến hành làm lễ cúng tất niên vào chiều 30 Tết và trước lễ cúng giao thừa. Tuy nhiên, vì điều kiện không cho phép nên có không ít nhà chọn thời gian cúng tất niên vào các ngày khác trong tháng Chạp.
>> Bạn biết chưa: Bí kíp chưng hoa ngày Tết theo đúng phong thủy để may mắn tài lộc ào ào kéo đến
Lễ cúng tất niên ngoài việc cần phải chuẩn bị cho thật tươm tất thì gia chủ còn phải lưu ý thêm những vấn đề gì?
Sửa soạn mâm lễ cúng tất niên
Trước khi lễ cúng tất niên diễn ra thì gia chủ cần phải trang hoàng lại ban thờ gia tiên thật sáng sủa và sạch sẽ. Sau khi đã lau chùi xong ban thờ gia tiên và nhà cửa thì cần chuẩn bị mâm cỗ cúng tất niên cho thật thành tâm. Thông thường, mâm cỗ cúng tất niên sẽ gồm có: ngũ quả, hương hoa, giấy tiền vàng mã, đèn nến, trầu cau, rượu, trà, bánh chưng hoặc bánh tét (tùy phong tục của từng miền).
Theo đó, mâm cỗ cúng tất niên ở miền Bắc thường có bánh chưng hoặc xôi, giò lụa hoặc giò xào, canh bóng nấu thập cẩm, giò heo hầm măng, miến nấu và dưa hành muối… Mâm cỗ cúng tất niên ở miền Trung thường có bánh chưng (hoặc bánh tét), măng khô nấu với xương heo, cá chiên và chả ram, thịt heo luộc… Còn mâm cỗ cúng tất niên ở miền Nam thường hiện diện bánh tét, củ kiệu, chả giò, thịt kho tàu, thịt heo luộc, nem, canh khổ qua nhồi thịt...
Tuy nhiên, dù mâm cỗ thế nào thì điều quan trọng nhất là gia chủ nên chuẩn bị thật tươm tất. Thể hiện được lòng thành tâm, sự tri ân đất trời, Phật thánh và tổ tiên ông bà nhằm cầu mong gia đạo luôn bình an.
>> Xem thêm: Những điều kiêng kị của người xưa khi sắp xếp bàn thờ gia tiên ngày Tết ai cũng nên biết
Những điều kiêng kị trong lễ cúng tất niên
- Không cúng đồ giả: Các chuyên gia phong thủy cho rằng tuyệt đối không cúng đồ giả (hoa giả, trái cây giả...) trong lễ cúng lễ Tất niên.
- Tránh nhắc đến chuyện buồn: Tất niên là dịp để gia đình cùng vui vẻ ôn lại những gì đã trải qua trong một năm và cầu mong năm mới luôn gặp nhiều may mắn và hạnh phúc, thế nên cần tránh nhắc đến những chuyện buồn hay tranh cãi. Thay vì nhắc đến điều không vui, mọi người chỉ nên nói về những chuyện vui vẻ và bỏ qua những lỗi lầm hoặc muộn phiền trong năm cũ.
- Phải thể hiện lòng thành, nghiêm túc và tránh đùa cợt: Gia chủ khi cúng tất niên phải thể hiện lòng thành và giữ thái độ nghiêm trang, đặc biệt là cần tránh đùa cợt hoặc thể hiện sự bất kính với bề trên.
>> Có thể bạn chưa biết: Những sai lầm trong cách bài trí và ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày tết ở ba miền
Văn khấn cúng tất niên
Văn khấn lễ cúng tất niên (Theo "Văn khấn cổ truyền Việt Nam" - NXB Văn hóa - Thông tin):
Nam Mô A Di Đà Phật! (3 lần)
- Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
- Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.
- Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.
- Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.
- Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.
- Con kính lạy chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ ...
Hôm nay là ngày... tháng Chạp năm...
Tín chủ (chúng) con là:...
Ngụ tại...
Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.
Chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên Địa tôn thần, phụng hiến Tổ tiên, truy niệm chư linh.
Theo như thường lệ tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án toạ, phủ thuỳ chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng, bách sự như ý, vạn sự tốt lành, luôn luôn mạnh khoẻ, gia đình hoà thuận.
Thành tâm bái thỉnh, cúi xin chư vị tôn thần và gia tiên nội ngoại chứng giám phù hộ độ trì.
Nam Mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy).
Tuy những thông tin như trên chỉ mang tính chất tham khảo, nhưng theo quan niệm dân gian thì “có thờ có thiêng có kiêng có lành”, thế nên chúng ta hoàn toàn có thể tham khảo những thông tin như trên cho lễ cúng tất niên ở gia đình mình. Chúc các bạn đón một năm mới an lành, thịnh vượng và luôn may mắn.
Ảnh trong bài chỉ mang tính chất minh họa
Ý nghĩa của lễ cúng Tất niên
Tất niên theo quan niệm truyền thống người Việt chúng ta là một nghi lễ nhằm đánh dấu sự kết thúc của một năm cũ, chuẩn bị đón năm mới đến. Phong tục tập quán lâu đời này còn thể hiện nét đẹp văn hóa của người Việt Nam chúng ta. Đây là dịp để cả gia đình sum họp, cùng chia sẻ những vui buồn của một năm sắp đi qua.
Vào ngày này, ngoài mâm cúng dành cho tổ tiên, đa số các gia đình thường sum họp, tổ chức tiệc mừng, văn nghệ... mọi người cùng ngồi nhìn lại một năm đã qua, rồi cả nhà cùng nhau đón Giao thừa. Bên cạnh đó, tùy vào phong tục tập quán ở mỗi vùng miền mà tiệc cúng Tất niên còn có cả sự tham gia góp vui của bạn bè và người thân đến dự. Tiệc Tất niên vì thế còn thể hiện
Qua lễ cúng Tất niên còn thể hiện nét đẹp trong đời sống tâm linh của người Việt. Sau một năm bận rộn với công việc, đôi khi chính những người thân trong gia dình cũng quên mất việc dành thời gian cho nhau. Và đây chính là lúc để mỗi người hoài niệm, nhìn lại một năm cũ đã qua và hướng đến một năm mới thuận lợi hơn. Tất niên là tạm gác lại những gì còn dang dở, dọn dẹp trang hoàng nhà cửa, ban thờ gia tiên, mời tổ tiên về đón tết cùng con cháu.
